طبق آمار اعلام شده از هر چهار زوج، یک زوج با مشکل ناباروری روبرو می­ باشد ناباروری وقتی مطرح می شود که فرد در سن کمتر از سی و پنج سالگی به مدت  یک­سال، در سنین بیش از سی و پنج سالگی به مدت شش ماه و به صورت بدون تأخیر در سنین بیش از چهل سالگی، علیرغم اقدام به بارداری و متوقف کردن تمام روش­های پیشگیری از بارداری، باردار نشود. در این مقطع لازم است بررسی کامل زوجین جهت ناباروری به عمل آید. بر خلاف عقاید عوام در گذشته که ناباروری ناشی از زن می­ باشد، اثبات شده است که حدود 40 درصد علل ناباروری مربوط به زنان، 40 درصد مربوط به مردان، 10 درصد مربوط به هر دوی آن­ها و 10 درصد نیز به دلایل نامشخص اتفاق می افتد.

علت­ های شایع  ناباروری در زنان عبارتند از:

1) چاقی و لاغری مفرط؛

2) اختلالات مربوط به تخمک­ گذاری؛

3) وجود برخی مشکلات در لوله‌های رحم یا موارد مربوط به داخل شکم و لگن مانند چسبندگی‌ها (عوامل صفاقی)؛

4) مشکلات مربوط به سرویکس (دهانه) رحم؛

5) اندومتریوز (وجود بافت نابجای لایه داخلی رحمی در محلی غیر از رحم)؛

ابتدا به شایع­ترین علل ناباروری در زنان خواهیم پرداخت. که ارتباط تنگانگی با وضعیت تغذیه و سبک زندگی دارد.   

نکته بسیار مهم:  قبل از پرداختن به دستورات غذایی مرتبط با بیماری­ها از دیدگاه طب کلاسیک تذکر این نکته ضروری است که در کنار این توصیه­ ها باید بیمار از نظر مزاج و سوءمزاج با دیدگاه طب سنتی ایرانی نیز بررسی شده و در صورت وجود مغایرت این دستورات غذایی با وضعیت مزاجی فرد، این دستورات تعدیل شوند.

قوانین کلی تغذیه

مجموعه ­ای از دستورات غذایی به شکل عمومی وجود دارند که در تمام افراد سالم و بیمار، صرف نظر از نوع بیماری، باید رعایت شوند. به کار بستن این نکات در افراد سالم به پیشگیری از بیماری­ها کمک نموده و در افراد بیمار، روند بهبودی ایشان را سریع­تر خواهد کرد.

الف) پرهیز از مواد غذایی زیر:

غذاهای آماده و نیمه ­آماده، مواد غذایی حاوی افزودنی ­ها از جمله نگه دارنده­ ها، طعم ­دهنده­ ها و رنگ­ها، سوسیس، کالباس، گوشت گاو و گوساله، کمپوت، کنسروها، ماهی دودی، گوشتهای منجمد شده به مدت طولانی، میوه ­های نارس، برگه ­های خشک شده گوگردی.

در کتاب قانون در طب بوعلی سینا آمده است که برای جلوگیری از سودای نامناسب در بدن از مواد غذایی که خلط غلیظ ایجاد می­ کنند مانند گوشت گاو، بادمجان، پنیر، تخم ­مرغ سرخ شده، گوشت مرغابی، عدس، باقلا خودداری کنند. در حال حاضر غذاهایی مانند همبرگر، سوسیس و کالباس، پیتزا، تن ماهی، شیرینی ­های قنادی، نوشابه ­های صنعتی، آب میوه­­ های صنعتی، ژله ­ها و حتی آب معدنی­ هایی که در بطری­ های پلاستیکی ریخته می­ شود و مدت­های طولانی زیر تابش نور آفتاب قرار گرفته و مواد پلاستیک داخل آب نفوذ کرده و ما آن را به عنوان سالم ترین آب می­ نوشیم و بسیاری از مواد غذایی اطراف ما ایجاد خلط ­های غلیظ و چسبنده ­ای می نمایند که در سنین کودکی و نوجوانی در بدن فرد تبادل مواد را به هم زده و زمینه بیماری­هایی مانند آندومتریوز، فیبروم، کیست تخمدان، کبد چرب، انواع آلرژی ها، دیابت و ... را به وجود می ­آورد و ما از کودکی به انباشتن مواد زائد در بدن پرداخته و در جوانی و میانسالی به دنبال درمان هستیم. برای پیش­گیری پیشنهاد می­ شود از زمانی که جنین در شکم مادر رشد می ­کند به سلامت تغذیه توجه شود و در کودکی و سایر مراحل زندگی همیشه باید این دقت نظر و توجه اعمال گردد تا فرزندان سالم و زایا پرورش یابند.

ب) رعایت موارد زیر:

• خوب جویدن غذا
• دست کشیدن از غذا قبل از سیری کامل

• پرهیز از درهم خوری مانند خوردن چند غذا سر یک سفره و یا خوردن انواع ماست و سالاد و دسر همراه غذا. بهترین چیزی که می­توان همراه غذا استفاده کرد سبزی خوردن، زیتون، زیتون پرورده و رب انار است. استفاده از ماست و سالاد توصیه نمی­ شود و بهتر است ماست، البته در افرادی که منع مصرف ندارند، به عنوان یک وعده غذایی جداگانه همراه با مصلحات آن مانند مربای زنجبیل، زیره، نعناع، آویشن، سیاهدانه و غیره استفاده شود و افرادی که اصرار به مصرف سالاد دارند باید قبل از غذا آن را میل کنند؛
• پرهیز از اقدام به خوردن قبل از ایجاد گرسنگی؛
• پرهیز از به تأخیر انداختن غذا بیشتر از یک ساعت بعد از ایجاد گرسنگی؛
• پرهیز از خوردن هر ماده غذایی از جمله غذا، شیر، میوه و تنقلات، قبل از تخلیه معده از ماده غذایی قبلی؛
• پرهیز از انداختن یخ به ­طور مستقیم داخل ظرف آب؛
• پرهیز از استحمام بلافاصله بعد از غذا؛
• پرهیز از نزدیکی بلافاصله بعد از غذا؛
• پرهیز از ورزش و فعالیت ­های سنگین با فاصله کم بعد از غذا؛
• پرهیز از نوشیدن آب یخ؛
• پرهیز از خواب بلافاصله بعد از غذا؛
• پرهیز از نوشیدن آب از یک ساعت قبل تا دو ساعت بعد از غذا؛
• پرهیز از نوشیدن آب هنگام و وسط خواب؛
• پرهیز از نوشیدن آب بعد از حمام؛
• پرهیز از نوشیدن آب بعد از خوردن میوه؛
• پرهیز از نوشیدن آب در حین و بعد از ورزش؛

در موارد فوق هرچه آب سردتر باشد ضرر آن بیشتر است.

چاقی

تقریباً در تمامی بیماری ها چاقی به عنوان یک عامل خطر مهم محسوب می­ شود. درست است که در نگاه اول، محدود کردن برخی از غذاها مشکل به نظر می رسد؛ اما اگر فرد نابارور این­گونه تصور کند که با چشم­ پوشی از غذاهای ناسالم و پرکالری، می تواند سلامتی را به دست آورده و صاحب فرزندانی شود، درمان چاقی، آسان و لذت ­بخش می ­گردد.

شاخص چاقی، نمایه توده بدنی یا BMI چیست؟

BMI شاخصی برای تشخیص چاقی است که از تقسیم وزن بر حسب کیلوگرم بر مجذور قد بر حسب متر به دست می آید. مثلا اگر وزن 70 کیلوگرم و قد 160 سانتی­متر باشد:

BMI=70/(1.60)2= 27.34

BMI به ما چه می­ گوید ؟ 

BMI کمتر از 18.5 بین 18.5-24.9 و بین 25-29.9 و بیشتر از 30 به ­ترتیب بیانگر لاغری، وزن طبیعی، اضافه وزن و چاقی می ­باشند. با این تفاسیر، فردی که در مثال بالا آورده شده است، دارای اضافه وزن است.      

مطالعات متعدد نشان داده‌اند که زنان چاق و دارای اضافه وزن در مقایسه با زنان با وزن طبیعی، مدت زمان طولانی­تری را برای باردار شدن سپری می‌کنند. به علاوه پس از باردار شدن نیز احتمال ناموفق بودن بارداری در زنان چاق بیشتر است. اضافه وزن در زنان مانند مردان، منجر به اختلالات هورمونی در بدن می‌شود و اختلال هورمون­ها نیز فرآیند باروری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ترشح غیرطبیعی هورمونها از جمله استروژن می‌تواند منجر به افزایش وزن و تأثیرات منفی بر تولید سلول­های جنسی در زنان گردد. ، وزن زیاد در زنان موجب افزایش مقاومت بدن به انسولین و نامنظم شدن تخمک ­گذاری می‌شود..

چاقی و احتمال موفقیت در باروری آزمایشگاهی

مطالعات نشان داده­اند که حتی در باروری آزمایشگاهی هم، زنان چاق نسبت به زنانی که فقط اضافه وزن دارند و یا نسبت به زنان با وزن طبیعی، برای باروری از شانس کمتری برخوردار هستند. مطالعات دیگری نشان می‌دهند که در افراد چاق یا دارای اضافه وزن، که از روش­ های کمک باروری با کاشت سلول جنینی استفاده می­ کنند، احتمال موفقیت باروری کمتر از افرادی است که وزن طبیعی دارند.  

ما به افراد چاق که شاخص توده بدنی (BMI) بیشتر از 29 دارند، توصیه می‌کنیم،قبل از بارداری وزن خود راکاهش دهند.کم کردن وزن اثر چشمگیری در باردارشدن دارد.

رژیمهای نامناسب کاهش وزن و ناباروری

بسیاری از خانم­ها برای خوش ­اندام شدن؛ رژیم های لاغری غیراصولی را در پیش می گیرند. در این رژیم ­ها، مواد تغذیه ­ای مورد نیاز بدن تأمین نمی شود.  یکی از مشکلاتی که پس از ازدواج ممکن است این افراد را تهدید کند، ناباروری است. از عوارض چنین رژیم های غذایی می توان به آمنوره (قطع قاعدگی) و عدم تخمک­ گذاری اشاره نمود. میزان مناسب توده چربی بدن در زنان برای بارور شدن، نباید کمتر از 25% وزن بدن باشد. بنابراین برای داشتن وزن مناسب، بهتر است با یک متخصص تغذیه مشورت شود.               

لاغری

همان­گونه که چاقی می­ تواند زمینه ناباروری را فراهم کند، لاغری بیش از اندازه هم می­تواند موجب ناباروری باشد. زنان چاق و بسیار لاغر به دلیل زیادی یا کم بودن بافت چربی، ممکن است دچار ناباروری شوند. کم بودن بافت چربی بدن سبب اختلال در قاعدگی و زیاد بودن بافت چربی به دلیل تولید بیش از اندازه هورمون استروژن، می تواند اختلال در تخمک ­گذاری را ایجاد کند.

پیشنهادهای تغذیه ­ای جهت رسیدن به وزن مناسب برای باروری

• کاهش حداقل 10-5% از وزن فعلی در شروع درمان، در افرادی که اضافه وزن یا چاقی دارند؛
• رسیدن به وزن مطلوب (BMI در دامنه 24-22) با پیروی از یک برنامه غذایی مناسب؛
• مصرف غذاهای با نمایه گلایسمی و بار گلیسمی کمتر (به معنی محدود کردن دریافت قندهای ساده و نشاسته)؛
• استفاده بیشتر از کربوهیدرات ­های پیچیده مانند غلات کامل و نان ­های سبوس­دار؛
• مصرف میوه و سبزیجات حداقل 6-5 واحد در روز؛
• دریافت متعادل پروتئین؛
• رعایت برنامه غذایی کم چرب، همراه با دریافت چربی­ های غیراشباع ضروری مانند مغزها و روغن­های گیاهی؛
• برقراری تعادل بین انرژی دریافتی و مصرفی، از طریق کنترل برنامه غذایی در حد نیاز و فعالیت بدنی مناسب، به صورت حداقل 4 بار در هفته پیاده­ روی با شدت متوسط یا سایر ورزش­ های هوازی با نظارت پزشک و متخصص تغذیه.

اختلال در تخمک گذاری

اختلال در تخمک ­گذاری از شایع ترین علت­های ناباروری است. عواملی مانند استرس، تروما (ضربه)، تغییرات ناگهانی وزن بدن، بی­ اشتهایی شدید، اختلالات در غذا خوردن و فعالیت­ های ورزشی شدید از جمله عوامل مؤثر در عدم تخمک ­گذاری هستند. در صورت وجود این عوامل، هورمون ­های زنانه به اندازه کافی ترشح نمی شوند. بیماری­ هایی مانند اختلالات تیروئیدی (پرکاری یا کم­ کاری تیروئید)، دیابت، هایپرپرولاکتینمی (افزایش پرولاکتین خون)، بیماری­ های کبدی و ... سبب عدم تخمک ­گذاری یا اختلال در نگه داری جنین می­ شوند. بنابراین افراد مبتلا به این بیماری­ها باید قبل از اقدام به بارداری، مشکل خود را با پزشک متخصص در میان گذاشته و در طول بارداری تحت مراقبت قرار گیرند.                                         

سندرم تخمدان پلی­ کیستیک (PCOS)

PCOS یکی از شایع­ترین سندرم­ ها در زنان محسوب می‌‌گردد. PCOS وضعیتی است که به همراه آن عدم تعادل هورمونی و مقاومت به انسولین وجود دارد. شواهد اخیر نشان­ می­ دهد که سندرم تخمدان پلی­ کیستیک با مقاومت به انسولین (عدم وجود کارآیی با وجود ترشح کافی انسولین و یا بیش از میزان مورد نیاز) و افزایش جبرانی سطح انسولین خون همراه است. همچنین زنان مبتلا به این سندرم احتمالا قبلا دچار GDM (دیابت دوران بارداری) بوده­ اند.

چاقی، به تنهایی مقاومت به انسولین را افزایش می­ دهد. بنابراین بیماران چاق و یا دارای اضافه وزن، با مشکلات بیشتری مواجه هستند. کاهش وزن در این بیماران، بسیار کمک کننده است. کاهش وزن (حتی در حدود 10%)، کاهش توده چربی بدن و افزایش فعالیت ورزشی منظم، سبب بازگشت چرخه قاعدگی می شود. افزایش بافت چربی سبب اختلال در تخمک­ گذاری و به دنبال آن قاعدگی نامنظم یا قطع قاعدگی می­ شود. در بیماران با وزن طبیعی یا لاغر نیز، جایگزینی قندهای ساده (قند، شکر، شیرینی­ جات) با کربوهیدرات­های پیچیده (نان بخصوص نان ­های سبوس­دار، برنج، سیب زمینی، میوه ­ها و سبزی­ ها)، افزایش فعالیت بدنی و تغییر سبک زندگی می­ تواند سبب کاهش مقاومت به انسولین شود. دریافت فیبر کافی (20-35 گرم در روز) و اسیدهای چرب امگا-3 (ماهی، گردو و بذر کتان) توصیه می­ شود. همچنین پیروی از رژیم DASH که محتوی محصولات کم­ چرب لبنی و میوه ­ها و سبزیجات بیشتری است؛ می­ تواند باعث کاهش فشار خون – که یکی از عوارض این سندرم می­ باشد – شود. از طرفی مکمل ­یاری با 1200-800 واحد در روز ویتامین D3 و 1000-200 میکروگرم در روز پیکولینات کروم می­ تواند باعث بهبود تحمل گلوکز، ترشح انسولین و حساسیت انسولین شود.

تغذیه در تخمدان­های پلی­ کیستیک

استرس، آلودگی­های محیطی و شیوه تغذیه همگی روی PCOS اثر دارند. همانند ژن­های ایجاد کننده تخمدان­های پلی­کیستیک که از نسل­های پیشین به ارث برده می­شوند، چیزهای زیاد دیگری نیز در زندگی روزمره انسان­ها وجود دارند، که می­توانند علائم PCOS را بدتر کنند. نکته مثبتی که در مورد نحوه تغذیه، استرس­های روحی و فیزیکی و آلودگی­های محیطی وجود دارد این است که تمام این عوامل قابل کنترل هستند. بشر نمی­تواند ژن های خود را انتخاب کند ولی می­تواند روش تغذیه و سبک زندگی خودش را انتخاب کند.

غذاهای مضر

غذاهای فرآوری شده (سوسیس،..)، غذاهای کنسرو شده، نمک زیاد، قندهای تصفیه شده، میوه و سبزیجات یخ­زده، کنسرو شده و آب میوه­های آماده، چای پررنگ، قهوه و نوشابه­های گازدار، غذای­های سرخ شده، سوخته و دود داده شده.

غذاهای مفید

سبزیجات تازه، غلات کامل (گندم، جو و ...)، گوشت سینه مرغ، بوقلمون، لوبیا چشم بلبلی، حبوبات، آجیل­های بدون نمک،گوشت بدون چربی، موز، ماهی، شیر، پنیر، سیب، سیب­زمینی، فلفل قرمز، پرتقال، زرده تخم­مرغ، جگر، نان سبوس­دار، کنجد، روغن زیتون، گردو، سیر، شیرسویا، ماست، فندق، جوانةگندم، کاهو، کلم بروکلی، اسفناج، آب­پرتقال، لوبیاسبز پخته، توت­فرنگی، جعفری، فلفل­دلمه­ای سبز و قرمز، کیوی، هندوانه.

نکته: همان­طور که قبلاً توضیح داده شد، این بخش مربوط به دستورات غذایی از دیدگاه طب نوین است؛ و همان­طور که در بخش طب سنتی آمده است، برخی از این دستورات با مبانی طب سنتی مغایرت دارد که توصیه می­شود این غذاها استفاده نشوند و یا با مصلحات خود استفاده شوند.

آندومتریوز

آندومتریوز، بیماری التهابی لگن است که در آن، لایهای از دیواره ریزش کننده رحم (آندومتر) در بخشی دیگر از لگن و یا خارج از لگن مانند روده ها تشکیل میشود. برخی از علائم شایع  این بیماری عبارتند از: قاعدگی­های دردناک، نازایی، دردهای لگنی، کمر درد، سقط خودبخود، درد هنگام مقاربت و پس از آن. هم چنین احتمال حاملگی خارج رحمی در آندومتریوز افزایش می­یابد. برخی مشکلات گوارشی از جمله اسهال و استفراغ، دل پیچه و درد دور ناف نیز ممکن است مشاهده شود.

قرص‌های پیشگیری کننده از بارداری از درمان­های متداول دارویی آندومتریوز است. این داروها در 30 تا 60 % موارد بر درد بیماران ناشی از آندومتریوز مؤثر هستند.

تغذیه در آندومتریوز

یکی از علل درد زیاد در آندومتریوز، تولید طبیعی اسیدهای چرب پروستاگلاندین است که باعث التهاب در بدن و درنتیجه ایجاد درد می­شوند. بسیاری از غذاهای چربی که روزانه استفاده می­شوند، می­توانند باعث افزایش تولید این مواد و در نتیجه افزایش التهاب و درد گردند، پیش از انجام هر گونه تغییر در رژیم غذایی و حذف برخی غذاها حتماً باید با متخصص تغذیه مشورت شود.

 

توصیه ­های غذایی

1. منابع غذایی حاوی اسیدهای چرب امگا 3، مانند غذاهای دریایی و گردو سبب تولید پروستاگلاندین­های ضد درد شده و برای کاهش درد، مفید هستند.
2. غذاهای حاوی ویتامین‌های گروه B (غلات سبوس­‌دار و سبزیجات برگ سبز)، مناسب می­باشند.
3. ترکیبات آنتی­اکسیدان ‌ مانند بتاکاروتن، سلنیوم، ویتامین C و ویتامین E  (موجود در میوه و سبزیجات) اثرات خوبی دارند.

محدودیت­های غذایی 

1. قندهای ساده (شکر، قند، شکلات و شیرینی­جات).
2. نوشیدنی­های کافئین­دار (مانند قهوه): به حداکثر 2 فنجان در روز محدود شود.
3. لبنیات، به خصوص شیر و پنیر.

توجه: برای تأمین کلسیم با متخصص تغذیه مشورت شود.

4. غذاهای چرب، غذاهای آماده و نیمه آماده.
5. کره، کره کاکائو و روغن نارگیل.

عفونت

 عفونتهای ناشی از مقاربت و عفونتهایی که سبب کاهش ترشحات مناسب رحم میشوند، در بروز ناباروری مؤثرند. عفونت مجاری ادراری و تناسلی میتواند منجر به انسداد و بسته شدن لولههای رحمی وگاهی سقط جنین شود.

توصیه­ های غذایی در عفونت های زنان

یکى از راه‏هایى که از هجوم و تکثیر لجام‏گسیخته ویروس‏ها جلوگیرى مى‏کند خوردن میوه‏ها و سبزى‏ هاست. زیرا میوه ‏ها و سبزى‏ها و حبوبات داراى انواعى از ترکیبات شیمیایى هستند که به کمک سیستم دفاع طبیعى بدن آمده، و با تقویت سیستم ایمنی، ویروس‏ها را از بین برده، و از توسعه حملات بیمارى‏زاى ویروس‏ها جلوگیرى مى‏کنند. بهترین و مهمترین کمک و حمایتى که انسان مى‏ تواند به این سیستم فوق ­العاده مهم و پیچیده خودکار بدن که سیستم ایمنی است انجام دهد، استفاده از غذاهایى است که شامل انواع مختلفى از میوه‏ها و سبزى‏هاى تازه و دانه‏هاى‏ غلات و مغزهاى گیاهى و خوراکى‏هاى دریایى باشد. این نوع غذاها داراى موادى مغذّى و آنتی­ اکسیدانی هستند که به سلامت و تقویت سیستم دفاع طبیعى بدن کمک مى ‏کنند.

در تعداد زیادى از میوه‏ها و سبزى‏ها ماده مفیدى بنام گلوتاتیون‏ وجود دارد که با تحریک سیستم دفاع طبیعى بدن موجب آزاد شدن تعداد زیادى سلول‏هاى ویروس‏خوار به نام ماکروفاژ مى‏شوند. سلول‏هاى ماکروفاژ سلول‏هاى تخصصى ضد ویروس هستند که ویروس‏ها را در بند کرده، و از بین مى‏برند. مواد غذایى نظیر آووکادو، هندوانه، مارچوبه، کدو حلوایى و گریپ ‏فروت از منابع غنى ماده مفید گلوتاتیون هستند. در درجه بعد بامیه، مرکبات، گوجه‏فرنگى، سیب‏زمینى، گل کلم، کلم بروکلى، کلم تکمه‏اى، طالبى، توت‏فرنگى و هلو نیز منابع خوبى برای گلوتاتیون هستند.

بتاکاروتن ترکیب شیمیایى بسیار مفید دیگرى است که در اغلب میوه‏ها و سبزى‏هاى تازه خام وجود دارد. هویج، اسفناج، سیب‏زمینى شیرین، برگه زردآلو، برگه هلو و ... منابع سرشارى از بتاکاروتن هستند که می­تواند توانایى سیستم دفاع طبیعى بدن را به حد اکثر برساند.

هم چنین با خوردن گیاهان سبز نظیر کلم برگ سبز یا بنفش و کلم بروکلى و...... مقاومت بدن در مواجهه با ویروس ها و باکتری­ها افزایش می­یابد. با تقویت سیستم دفاعی بدن احتمال ابتلا به عفونت­ها کاهش یافته یا در صورت مبتلا شدن بهبودی سریع­تر انجام می­شود.

استعمال دخانیات و الکل  

نیکوتین موجود در انواع دخانیات، سبب آسیب به تخمدان میشود. میزان آسیب وارد شده به تخمدان به مدت زمان، میزان مصرف و نوع دخانیات بستگی دارد. نیکوتین سبب اختلال در ترشح استروژن (هورمون دخیل در تخمک­گذاری) شده و ممکن است در صورت باردارشدن، به دلیل بروز ناهنجاریهای ژنتیکی ناشی از استعمال دخانیات و الکل، فرزندی بیمار به دنیا بیاید. مطالعه انجام شده توسط محققان دانشگاه هاروارد نشان داد که حتی مصرف متوسّط الکل (2-1 واحد نوشیدنی در هفته) می­تواند تخمک­ گذاری را متوقف کند و کشیدن 2-1 نخ سیگار در روز میتواند سبب اختلال در سیکل (چرخه) عادت ماهیانه شود.

نقش تغذیه در سوءمصرف دخانیات

اسید فولیک می تواند با نقش آنتی­اکسیدانی خود مشکلات ناشی از استعمال دخانیات را که حتی بعد از ترک آن وجود دارد کاهش دهد. بهترین منابع اسید فولیک عبارتند از جگر، لوبیاى خشک، عدس، لوبیا چشم ‏بلبلى، مارچوبه، کلم‏گل، اسفناج و کلم‏پیچ. منابع دیگرى که داراى این ویتامین مى‏باشند نیز عبارتند از قلوه، بادام‏زمینى، فندق، گردو، لوبیا سبز، کلم معمولى، ذرت شیرین، ساقه و برگ سبز شلغم، کاهو، برگ چغندر، سبوس گندم، هویج، زرده تخم‏مرغ، طالبى، زردآلو، کدو حلوائى و آووکادو.

تغییرات وابسته به سن

با افزایش سن به­ خصوص پس از 35 سالگی، به دلیل کاهش ذخایر تخمک در تخمدان­ها، کاهش باروری بیشتر مشاهده میشود.

سلنیوم بعنوان یک آنتی­اکسیدان روند پیری را کند می­کند. طبق یک تئوری علت پیری از بین رفتن سلول­های سالم توسط رادیکال­های آزاد می­باشد و اگر بدن به اندازه کافی آنتی­اکسیدان تولید نکند، آسیب­ها روی هم انباشته شده و روند پیری سرعت می­گیرد. سلنیوم در بازسازی و ترمیم بخش­های تخریب شده DNA نقش مثبتی داشته و در جلوگیری از تأثیر سموم بر کبد مؤثر است.

غذاهای گیاهی، منبع عمده سلنیوم بوده و مقدار آن متناسب با ترکیب خاک تغییر می­کند. تخم­مرغ، آجیل، جو، سیر، نان سبوس­دار و برنج قهوه­ای از منابع دیگر از منابع غذایی سلنیوم می­باشند. میگو و ماهی به لحاظ دارا بودن سلنیوم نسبت به گوشت قرمز و مرغ برتری دارند. غذاهای دریایی غنی از سلنیوم هستند.

نقش آنتی­اکسیدان­ها و مکمل­های شبه ویتامینی در افزایش باروری زنان

مطالعات حاکی از این است که گرچه مصرف آنتی­اکسیدان­ها به­خصوص ویتامین E و روی جهت جلوگیری از آسیب رادیکال­های آزاد به سلول­های بدن و افزایش قدرت باروری در هر دو جنس مؤثراند؛ ولی مصرف مکمل­های آنتd اکسیدانی و شبه ویتامین­ها بیشتر در درمان ناباروری­های مردان مفید است که در بخش ناباروری مردان به آن خواهیم پرداخت.

منبع: تغذیه در ناباروری

نویسنده: بخش فاطمه نجات بخش و همکاران