مدیریت آب و هوا برای داشتن زندگی بهتر

با تولد نوزاد و انجام اولین دم و بازدم، حیات مستقل انسان بر روی کره خاکی شکل می گیرد. بدون تنفس انسان قادر به ادامه حیات و استفاده از مواد غذایی، تولید انرژی و حرارت و دفع مواد زائد گازی ایجاد شده در بدن نیست و پس از چند دقیقه مرگ فرا خواهد رسید، درحالی که عدم دسترسی به آب پس از ساعت ها و عدم دسترسی به غذا پس از روزها موجب مرگ خواهد شد. هوایی که در دم و بازدم جابجا می شود، مقداری از حرارت اضافی تولید شده را خارج کرده و تعادل حرارتی بدن را حفظ می کند و در ثبات محیط داخلی نقش عمده ای بازی می کند. تغییر درجه هوا در اوقات مختلف روز و همچنین در فصول مختلف می تواند تعادل بدن را بر هم زند. به طور کلی، از دیدگاه طب سنتی، هوای پاک از مهمترین عواملی است که انرژی ها را افزایش می دهد و سلامتی و نشاط را به ارمغان می آورد، و هوای آلوده موجب می شود ایسکمی عضوی ایجاد شود و انرژی های قلبی، مغزی و کبدی و سایر اندام ها و بافت ها کاهش یابد و سموم مختلف در بدن تجمع یابد و فرد را مستعد بیماری های مختلف کند. هوای خوب باید دور از تأثیرات درختان گردو و انجیر، مردابها، فاضلاب ها و راکتورهای اتمی و کارخانه های سرب، روی، آلومینیوم، سیمان و نیروگاه های تولید برق باشد.

یکی از نکات مهم دیگر از دیدگاه طب سنتی، دمای هوا است. بدن با تمام امکانات خود سعی می کند درجه حرارت کل بدن و تک تک اندام ها را تامین کند و درجه حرارت هر عضو را با کمی بالا و پایین و متناسب با عملکرد عضو، حدود درجه مرکزی بدن ثابت نگه دارد. این درجه برای حیوانات مختلف متفاوت است و هر موجود و هر عضو بسته به عملکرد سیستم آنزیمانتیک و عصبی و هورومونی خود، درجه حرارت منتخبی برای خود دارد. تغییرات جزئی و گذرای دمای عضو، توسط سیستم خون رسانی و شبکه خون رسانی، سیستم عصبی و اندوکرین به سرعت جبران می شود تا عملکرد بدن و اعضا صدمه نبیند. پوشش مناسب و لباس که هدیه ای الهی به انسانها بود، یکی از اهدافش تأمین و تضمین عملکرد صحیح بدن و بافتها است. متأسفانه گاه این نقش لباس فراموش شده و جنبه زیبایی آن غلبه می یابد و بسیار مشاهده می شود که مناطقی از بدن مانند کمر، ناف و منطقه تناسلی که نیاز متابولیسمی بالایی دارند، عریان هستند و در معرض سرما قرار می گیرند و عوارضی مانند کمردرد و دل دردهای ناشناخته و اختلال در عملکرد تخمدانها را ایجاد می کند. همچنین از وظایف دیگر لباس تهویه مناسب بدن و دور کردن مواد زائد و رطوبت از طریق پوست است و بدین منظور بهتر است لباسها کمی گشاد و راحت و نه تنگ و چسبان باشند. لباس های تنگ و بدون تهویه مناسب در خانم ها موجب تجمع رطوبات و افزایش واژینیت می شود و در آقایان تهویه بیضه ها که عضوی با متابولیزم بالا است، دچار مشکل خواهد شد. بالا رفتن دما و رطوبت می تواند به عملکرد صحیح بیضه ها صدمه وارد کند؛ لذا طبیعت، بیضه ها را در کیسه ای جداگانه و با فاصله از بدن قرار داده و با توجه به شرایط دمای محیط فاصله آنها با بدن توسط عضلات مخصوص تنظیم می شود. ایرانیان طراح شلوار می باشند و این مشخصات بر مبنای تنطیم دما و تهویه هوای کنترل شده، در شلوار کردی تجلی یافته بود. نکته دیگر این که هر گونه تغییر ناگهانی در دمای بدن، اندام ها و بافت ها مانند استفاده از کولرها و باد مستقیم آن، به خصوص کولر گازی که سرمای خشک ایجاد می کند و یا باد سرد پاییز و زمستان، منجر به صدمه به عملکرد عضو به صورت اسپاسم عروقی در شبکه مویرگی و ایسکمی موضعی، اسپاسم عضلات صاف و مخطط و مشکلات تنفسی می شود. به عنوان مثال مطالعه ای در سال ۲۰۰۶ نشان داد در افرادی که روزانه حداقل یک ساعت در طی ۶ ماه گذشته در خودرو خود از تهویه کننده هوا استفاده کرده اند، در مقایسه با کنترل، بیشتر مستعد اختلالات تنفسی می باشند. در این افراد PEFR و 75-FEF25 به طور معنی داری کاهش یافته است.

همچنین انتقال سرما به صورت تماس مستقیم منطقه نشیمنگاه و ستون فقرات با زمین سرد و مرطوب، صندلی های فلزی و دیوار سرد و یا انتقال سرما به صورت تابشی مانند نزدیک بودن سر به پنجره سرد نیز می تواند دمای عضو را پایین بیاورد و متابولیزم عضو صدمه ببیند و عوارضی مانند کمردرد، سردرد و اختلال در کنترل ادرار و مدفوع را ایجاد کند.

به طور کلی هوا و محیط پاک نباید آلوده به آلاینده های فیزیکی، شیمیایی و میدان های مغناطیسی باشد. در رابطه با آلاینده های فیزیکی لازم است هوا عاری از گرد و غبار و بخار و دود و ذرات خارج شده از دودکش کارخانه های سیمان، گچ، مس، سرب و آلومینیوم باشد. در رابطه با آلاینده های شیمیایی می توان گفت منواکسیدکربن، ذرات معلق کمتر از ۱۰ میکرون، دی اکسید نیتروژن، دی اکسید گوگرد و ازن از آلاینده های شیمیایی اصلی هوا در شهرهای بزرگ می باشند. منواکسید کربن ظرفیت خون برای حمل اکسیژن را کاهش می دهد؛ لذا باعث تأثیر منفی روی مغز و قلب می شود که مصرف اکسیژن بالایی دارند. همچنین این گاز باعث کاهش دقت بینایی، کاهش توان کاری، کاهش قابلیت یادگیری و انجام فعالیتهای دشوار می شود. ذرات معلق با قطر کمتر از ۱۰ میکرومتر به دلیل راهیابی به سیستم تنفسی تحتانی، در مقایسه با اکسیدهای گوگرد و اکسیدهای ازت برای سلامتی انسان مخاطره آمیزتر می باشند و موجب تشدید بیماریهای قلبی- ریوی، کاهش عملکرد سیستم ایمنی، آسم کودکان و افزایش سرطان می شوند. ذرات ریز معلق در هوا، به دنبال ایجاد التهاب عمومی در بدن، فرآیند لخته شدن خون را تسریع کرده، با انسداد عروق قلبی، حملات سکته قلبی را گسترش می دهند. دی اکسید نیتروژن باعث تحریک چشم و ایجاد سوزش در ریه ها می شود. دی اکسید گوگرد باعث تحریک مجاری تنفسی به خصوص حلق، بینی و حنجره شده، برونشیت مزمن، آسم و آمفیزم ایجاد می کند. ازن موجب سوزش چشم و ریه ها و تشدید حملات آسم می شود. ترکیبات آلی فرار حاصل از احتراق بنزین و گازوییل می توانند موجب جلوگیری از تشکیل گلبول قرمز در مغز استخوان و در نهایت کم خونی شوند. در رابطه با آلاینده های مغناطیسی نیز حتی المقدور بهتر است به محل دکل های برق فشار قوی و تلفن همراه و کارخانه های تولید برق نزدیک نشد و استفاده از مایکروفر و تلفن همراه را محدود ساخت. آلودگی نوری و الودگی صوتی که امروزه توجه محققین را به خود جلب کرده است، می تواند زمینه ساز بیماریهای عصبی، گوارشی و هورومونی باشد.

دستورالعمل های مدیریت هوا

1. استفاده از هوای پاک به صورت متناوب و برنامه ریزی شده و در صورت امکان مهاجرت از مناطق و شهرهای آلوده.

۲. رفتن به مناطق خوش آب و هوا و انجام فعایت بدنی در آن مناطق برای پاکسازی سموم تنفسی.

٣. استفاده از بوهای خوش موجود در اطراف خود مانند بوی نعنا، پوست پرتقال، لیمو و نارنج، بوی خاک آب پاشی شده و گلاب.

4. تماس با نور خورشید، روزی ۱۵ دقیقه به صورت مستقیم و بدون موانعی همچون شیشه، پنجره، دود، آلودگی هوا و یا کرم های ضدآفتاب و مرطوب کننده و آرایش.

5. پوشش مناسب سر و بدن و استفاده از لباس های با درصد بالای کتان و پنبه در فصل های گرم و لباسهای پشمی در فصل های سرد.

6. جلوگیری از برخورد مستقیم هوای سرد به سر، ناحیه کمر، کلیه ها، ناف و منطقه تناسلی.

7. پرهیز از نشستن در جای مرطوب، مناطق سرد و صندلی فلزی و استفاده از زیرانداز نمدی و پشمی و کلاه در مناطق سرد.

۸. اجتناب از قرارگیری در معرض باد سرد پنکه و کولر به خصوص بعد از استخر و حمام و حتی الامکان دوری از استخر تا زمان درمان بیماری.

۹. پوشش سر با کلاه یا پارچه نازک هنگام خواب.

۱۰. فاصله سر، حداقل دو متر با پنجره در فصول سرد در زمان خواب.

۱۱. پس از استحمام، سر با دستور سه حوله کاملا خشک شود.

دستور سه حوله: بعد از خروج از حمام ابتدا با یک حوله آب موها گرفته شده و مجددا با حوله دوم همین کار انجام می پذیرد و در نهایت حوله سوم بر روی سر مانده تا موها در زیر حوله بدون تماس مستقیم با هوای بیرون خشک شوند.

۱۳. پرهیز از پوشش نایلونی به خصوص در سر توسط خانم ها و استفاده از پارچه های کتان، پنبه، ابریشم یا نخ.

آب

آب مهمترین بخش و جزء اصلی هر عضو، بافت و بافت پیوندی بدن است. آب حدود ۷۰ درصد وزن بدن را تشکیل میدهد. حیات کل موجودات زنده و تک تک اعضای بدن انسان به آب بستگی دارد. اگرچه بدن انسان بدون آب بیش از ۲ تا ۳ روز دوام نمی آورد؛ ولی بدون غذا زندگی تا ۴۰ روز نیز مقدور خواهد بود. آب مواد مورد نیاز بدن را حل کرده به بافت و سلول ها انتقال می دهد. سیر غذاها در دستگاه هاضمه و حمل مواد ضروری در گردش خون تنها در سایه وجود آب تحقق می یابد. تنظیم درجه حرارت بدن و تعدیل گرمای تولید شده در بدن به وسیله آب تأمین می شود. در بخش های متحرک بدن، بافتهای پیوندی و اعضای داخلی، با تأمین لغزندگی لازم از سایش و فرسایش عارضی در بدن جلوگیری می کند و انعطاف لازم را برای حرکتها فراهم می آورد. شادابی و طراوت پوست بدن، عملکرد مناسب و انعطاف بافتها به آب وابسته است. بچه ها که بدنشان میزان آب طبیعی بیشتری دارد از انعطاف بدنی بیشتری برخوردارند و حرکاتی را انجام می دهند که برای سایرین مقدور نیست و در پیری که میزان آب بدن کاهش می یابد، بدن و عضلات و مفاصل خشک می شود و حرکات از انعطاف کافی برخوردار نیست.

از دیدگاه حکما، اگر آب به اندازه ای که مورد نیاز بدن است، نوشیده نشود، بی اشتهایی، ضعف قلب، افزایش حرارت کبد، تیرگی رنگ و لاغری رخ می دهد. از سوی دیگر، چنانچه آب بیش از حد و بدون توجه به نیاز بدن و حس تشنگی واقعی دریافت شود، ضعف معده، نفخ، ترش کردن، ضعف اعصاب، فراموشی و کند ذهنی، پف کردن زیر چشم و کبد چرب عارض می شود. امروزه نیز مشخص شده است که مصرف پیش از اندازه آب می تواند موجب مسمومیت با آب (این ماده حیاتی) شود. با نوشیدن بیش از اندازه آب، تعادل طبیعی الکترولیت ها در بدن به هم می ریزد و اختلال در عملکرد مغز و حتی مرگ ایجاد می شود. نوزادان کمتر از شش ماه ممکن است با نوشیدن مقدار کمی آب دچار مسمومیت با آب شوند. تهوع، استفراغ، سردرد، اختلال در هوشیاری، ضعف ماهیچه و تشنج از نشانه های مسمومیت با آب می باشند.

میزان احتیاج آب روزانه یک فرد به عوامل مختلفی بستگی دارد. مهم ترین این عوامل عبارت اند از: وزن بدن، نوع مزاج، شکل تغذیه، شرایط محیطی، میزان فعالیت فیزیکی، بیماریها و مسافرت که به اختصار توضیح داده خواهد شد:

وزن بدن: با بالا رفتن وزن، مقدار خوردن آب فرد نیز افزایش می یابد.

تغذیه: میزان آب مورد نیاز فردی که سبزی فراوان و میوه زیاد می خورد، در مقایسه با افرادی که غذای خشک می خورند، کمتر است.

مزاج: افراد گرم مزاج و سپس افراد خشک مزاج نیاز به مایعات بیشتری دارند و بیشتر تحت تأثیر شرایط کم آبی قرار می گیرند، همان طورکه گیاهان متفاوت، مصرف آب متفاوت دارند و لازم است کشاورز خبره به این مطلب توجه کند.

شرایط محیطی: در هوای گرم به علت تعریق، مایعات بدن کاهش می یابد و نیاز آب روزانه و مواد معدنی از حالت عادی بیشتر می شود.

میزان فعالیت فیزیکی: نیاز آب روزانه فردی که فعالیت فیزیکی متوسط دارد از فرد دارای فعالیت فیزیکی بالا، کمتر است. با افزایش فعالیت فیزیکی، سوخت و ساز سرعت گرفته و علاوه بر تعریق، برای دفع مواد زائد، به آب بیشتری نیاز است؛ در این گونه موارد، در کنار آب از دست رفته، جایگزینی مواد معدنی از دست رفته هم اهمیت دارد. در این موارد، مصرف آب میوه ها، دوغ و شربت های سنتی (مانند شربت سیب، آلبالو و سکنجبین) کمک کننده است.

بیماری ها: بعضی بیماری ها موجب از دست دادن سریع و فراوان آب بدن می شوند. مهمترین عوارضی که باعث این مشکل می شوند، عبارت اند از: تب شدید، اسهال و استفراغ. در این گونه موارد، تأمین آب از دست رفته ضروری است.

مسافرت: سفر، به خصوص سفرهای هوایی که در ارتفاعات بالا صورت می پذیرد، موجب کاهش رطوبت بدن می شود و لازم است جهت جبران مایعات اقدام کرد.

دستورالعمل های مدیریت آب:

نوشیدن آب یک ساعت قبل غذا و یک تا دو ساعت بعد از غذا. ۲. مصرف آب کمی خنک نه آب یخ ٣. بهتر است آب آرام آرام مکیده شود تا خوب با بزاق و ترشحات دهانی و گوارشی آمیخته شود.

4. مصرف نکردن آب بعد از حرکات شدید ورزشی، حمام گرم و جماع (روابط زناشویی).

5. مصرف نکردن آب بعد از خوردن میوه ها و بعد از مصرف غذاهای شیرین یا چرب و یا شور. بعد از چنین ترکیباتی باید جرعه جرعه آب نوشید تا هضم آنها مختل نشود. چرا که پرنوشی و کم آبی هر دو هضم را مختل می سازند.

6. تشنگی و طبیعی بودن حجم و رنگ ادرار راهنمای اصلی برای مقدار لازم مصرف آب هستند. رنگ ادرار فردی که آب کافی در روز می نوشد باید لیمویی باشد. اگر روشن تر باشد پرنوشی کرده و اگر تیره تر باشد کم نوشی.

7. در افراد لاغر و افراد بالای 40 سال حسگرهای تشنگی ضعیف هستند و اتکای صرف به تشنگی باعث کم آبی می شود. این افراد باید در طی روز جرعه جرعه آب بنوشند به حدی که رنگ ادرار لیمویی باشد.

8. کم عارضه ترین شکل نوشیدن، تجرع یا جرعه جرعه نوشیدن آب است که می تواند در هر زمانی از روز حتی بلافاصله بعد از غذا نیز انجام شود. این کار هم مانع کم آبی می شود و هم مانع عوارض ناشی از نوشیدن حجم زیاد آب.

مطالب مفید برای اصلاح سبک زندگی:

چگونه ورزش کنیم؟ (راهنمای فعالیت بدنی مناسب برای داشتن زندگی بهتر)

چگونه بهتر بخوابیم؟ (راهنمای خواب صحیح برای داشتن زندگی بهتر)

چگونه بهتر غذا بخوریم؟ (راهنمای تغذیه صحیح برای داشتن زندگی بهتر)

چگونه آرام زندگی کنیم؟ (راهنمایی برای مدیریت هیجانات برای داشتن زندگی بهتر)

چگونه بدن را از سموم پاک کنیم؟ (راهنمای پاکسازی بدن برای داشتن زندگی بهتر)